• Artikelen

Woningbouw Groenendaal

Aan het Groenendaal in Rotterdam staan twee woongebouwen, waarvan één gemeentelijk monument. Het geeft twee architectuurstromingen van wederopbouwarchitectuur in Nederland weer.

Stadsarchief Groenendaal Overzicht

Aan het Groenendaal staan naast elkaar twee qua grootte vergelijkbare woongebouwen. Het ene is van baksteen, heeft een schuin dak en is klassiek van opbouw, het andere is van beton, glas en staal en wordt gekenmerkt door horizontale lijnen. Het is een mooi voorbeeld van de confrontatie tussen de twee architectuurstromingen die de wederopbouwarchitectuur in Nederland domineerden: de traditionalistische Delftse School en het functionele Nieuwe Bouwen. Het woongebouw Pax voor de katholieke verzekeringsmaatschappij St. Willebrordus is een ontwerp van het Rotterdamse architectenbureau Hendriks, Van der Sluys en Van den Bosch, bekend van katholieke kerken en ziekenhuizen. En het in opdracht van een aannemersbedrijf gebouwde woongebouw is ontworpen door Hugh Maaskant, een van de bekendste moderne architecten van Rotterdam.

Verzoeningspogingen

Ondanks verzoeningspogingen tijdens de bezetting en de eensgezindheid om het land weer op te bouwen stonden deze architectuurstromingen na de oorlog al gauw weer lijnrecht tegenover elkaar. Aanvankelijk gingen veel opdrachten van banken en grootwinkelbedrijven naar traditionalistische architecten. Maar de enorme bouwopgave en de nieuwe programma’s waren eenvoudigweg niet zonder industrialisering van de bouw en zonder moderne materialen als beton en staal te doen. In de jaren vijftig gingen de meeste traditioneel georiënteerde architecten langzaam over naar het modernisme.

Aanvankelijk gingen veel opdrachten van banken en grootwinkelbedrijven naar traditionalistische architecten.
Stadsarchief Groenendaal Molen

Het eerste woongebouw aan het Groenendaal van Hendriks kort na oplevering, met op de achtergrond de molen aan het Oostplein.

Stadsarchief Rotterdam GW-2325

Stadsarchief Groenendaal Keuken

Keuken in het woongebouw Pax.

Stadsarchief Rotterdam GW- 2335

Kloek woongebouw

Het ‘kloeke’ woongebouw van Hendriks heeft een klassieke opzet. De onderbouw met ruime showrooms is bekleed met travertin, de woonetages hebben een rode bakstenen gevel en het geheel is afgewerkt met een geornamenteerde daklijst met kleine ‘kajuitjes’ en een schuine kap. Op de zolderverdieping zijn de bergingen van de woningen geconcentreerd. De woningen liggen symmetrisch aan weerszijden van een portiek, die gedecoreerd is met natuurstenen elementen en versieringen. Boven de portieken is een gestileerd lint aangebracht met de naam Pax. In de zijstraten zijn twee lagere vleugels van drie etages gebouwd. Aan de oostkant van het blok is een iets hoger kantoorgebouw in dezelfde bouwstijl gerealiseerd.

De woningen zijn comfortabel en er is een overvloed van licht en lucht.

Maar erg traditioneel is het gebouw ook niet. Onder de bakstenen en het natuursteen zit een modern betonskelet; ook de vloeren zijn van beton. En er is nauwelijks hout toegepast, ramen en deuren hebben stalen kozijnen in een stenen omlijsting. De woningen zijn comfortabel en er is een overvloed van licht en lucht. En er is centrale verwarming en er zijn liften: voor kortademigheid als gevolg van het trappenklimmen zullen de bewoners zich niet ongerust behoeven te maken, want elke woning zal met een lift bereikbaar zijn. Op 12 mei 1947 werd de eerste paal geslagen. Er was grote behoefte aan de woningen en de winkel- en kantoorruimte. De 64 woningen werden toegewezen aan ‘personen die voor Rotterdams industrie en scheepvaart noodzakelijk zijn.’ Aan de expeditiestraat was opslagruimte voor de winkels en bedrijfsruimte.

Stadsarchief Groenendaal Artikel

Het woongebouw aan het Groenendaal van Hendriks als enige gebouw in het Hoogkwartier. Op de achtergrond is het Industriegebouw aan de Goudsesingel in aanbouw.

Wat gebeurt er in Rotterdam?, 1950

Horizontaal karakter

Het woongebouw van Maaskant is horizontaal van karakter en abstract van architectuur. Hoewel de gevel ook deels van baksteen is, is het betonskelet zichtbaar in de vorm van witte betonnen banden. Verder is zoveel mogelijk glas in de gevel toegepast. Een zonnig gebouw met glazen balcons en moderne zonweringen, die tevens sierlijkheid aan het exterieur gaven. De woningen zijn bereikbaar via galerijen aan de achterzijde. In het midden is een lift met trappenhuis gesitueerd. De bovenste, zesde woonlaag ligt iets terug en bevat tweekamerwoningen. Verder zijn er drie- en vierkamerwoningen. Op de begane grond bevinden zich winkels, voorzien van een brede luifel. Op de begane grond liggen bergruimtes voor de winkels en garageboxen, bereikbaar vanuit de expeditiestraat.

Een noviteit was de Bomo-Emmerlift: Thans hoeft de huisvrouw haar vuilnisemmer slechts in de emmerlift te zetten, de conciërge neemt de emmer er beneden uit, de emmer wordt geledigd en na verloop van tijd kan de bewoonster haar emmer weer uit de lift halen.

Thans hoeft de huisvrouw haar vuilnisemmer slechts in de emmerlift te zetten, de conciërge neemt de emmer er beneden uit, de emmer wordt geledigd en na verloop van tijd kan de bewoonster haar emmer weer uit de lift halen.
Maaskant Groenendaal Gevel

Het woongebouw van Maaskant heeft een horizontaal karakter.

Archief Jan van der Weerd, Dordrecht

Maaskant Groenendaal Closeup

De balkons aan het Groenendaal bepalen het silhouet van het gebouw.

Archief Jan van der Weerd, Dordrecht

“Het bevat 80 flats, 19 winkels en 15 autoboxen. De uitvoering zal, zowel van binnen als van buiten, van een luxe getuigen, die in deze tijd in de woningbouw nog vrij schaars te vinden is. De prijzen van de flats zullen daarom waarschijnlijk boven de ƒ100 komen te liggen. De woningen worden tamelijk luxueus ingericht. Er komt een badkamer met tevens een staande douche, er komen waarschijnlijk parketvloeren, linoleum en een Bruynzeelkeuken. Voor en achter zijn ruime balkons ontworpen. De gevel zal opvallend worden. Er wordt gebruik gemaakt van witgeglazuurde steen en zwart glas, twee materialen, die voor een sterk contrast zullen zorgen. Bijzonder zullen zijn de zonwerende rekken, die aangebracht zullen worden boven de grote ramen van de woonvertrekken. Deze rekken breken de lichtval. Ze vormen een noodzakelijke voorziening daar de voorgevel recht op het Zuiden gericht staat.”

Het Vrije Volk 13 juni 1953

Stadsarchief Groenendaal Maaskant

In de jaren vijftig zag de wereld er nog zonnig en optimistisch uit.

Stadsarchief Rotterdam L-2672

Wie durft dat te bouwen?

Opvallend verschil tussen beide blokken zijn de balkons. Het bouwblok van Maaskant heeft royale balkons aan de zuidzijde, optimaal georiënteerd op de zon en voorzien van een glazen windscherm, dat ook de privacy versterkt. In het blok van Hendriks zijn er kleine balkons aan de achterzijde, slecht bezond en vooral bruikbaar om de was te drogen.

In het tijdschrift De Maasstad blikte aannemer Willemsen terug op het project: Hij had beslag kunnen leggen op het nog onbebouwde stuk Groenendaal naast het reeds opgetrokken flatgebouw, keek dat stuk grond eens aan en dacht: “Hier moet iets komen, wat we in Rotterdam nog niet hebben gezien. Iets waarvan men zegt: “wie ontwerpt zo iets en wie durft dat te bouwen?” Met dat plan ging hij voor zijn ontwerpen naar architect H. Maaskant, die o.m. bekendheid verwierf door het Groothandelsgebouw en deze maakte een schets-ontwerp, dat de heer Willemsen zó pakte, dat dit bouwwerk hem het liefste van alle werd.

Groenendaal Rotterdam 2
Groenendaal Rotterdam 10

Anno nu

Beide gebouwen staan er goed bij. De winkelruimte onder het blok van Maaskant is in zijn geheel in gebruik genomen door Albert Heijn. Het gebouw is een gemeentelijk monument. Het woongebouw van Hendriks is goed onderhouden, maar wel voorzien van kunststof kozijnen. Op de begane grond zijn winkels en restaurants. Het kantoorgebouw is nog steeds in gebruik.

Groenendaal Rotterdam 7
Groenendaal Rotterdam 10
Groenendaal Rotterdam 4
Groenendaal Rotterdam 5
Groenendaal Rotterdam 6
Groenendaal Rotterdam 1
Groenendaal Rotterdam 3
Groenendaal Rotterdam 8
Prev
Next
Architect
Hendriks, Van der Sluys en Van den Bosch (nr 23-45) & Van Tijen en Maaskant (nr 47-225)
Periode
1947-1955
Locatie
Groenendaal, Rotterdam, Netherlands
Onderwerpen
Gebouwen Gem. Monumenten
Buurten
Hoogkwartier
Gebouwen
Winkels Bedrijfsgebouwen Wonen
Objecten
Groenendaal 023 t/m 045 (oneven), Sint-Janstraat 049; 051 en Goudsewagenstraat 058; 060 Groenendaal 047 t/m 225 (oneven), Goudsewagenstraat 033; 035, 3e Goudsewagenhof 001 t/m 30 (doorlopende nummering) en Kipstraat 056; 058