De Nederlanden van 1845 (Café Dudok)

De bekende Nederlandse bouwmeester Willem Dudok was de vaste architect van levensverzekeringmaatschappij De Nederlanden van 1845. Eerder werkte het bedrijf met H.P. Berlage. Het Rotterdamse kantoor aan het Beursplein, ontworpen door Berlage, was tijdens het bombardement verwoest. Het nieuwe kantoor werd op de hoek van Meent en Westewagenstraat gerealiseerd. Het gebouw was tot ongeveer 1980 in gebruik als verzekeringskantoor van inmiddels Nationale Nederlanden, huisvestte enige tijd de afdeling Schuldhulpsanering van de gemeente en was daarna in gebruik als tapijtwinkel. In 1991 werden alle verlaagde plafonds en systeemwandjes eruit gesloopt en kreeg de grote kantoorruimte zijn oude allure terug. Het eerste grand café van Rotterdam, toepasselijk Dudok geheten, is dan een feit.

De bekende Nederlandse bouwmeester Willem Dudok was de vaste architect van levensverzekeringmaatschappij De Nederlanden van 1845.

Het eerste ontwerp van Dudok uit 1942 is nog uiterst traditioneel en in lijn met de ideeën van stadsarchitect W.G. Witteveen. Het definitieve ontwerp uit 1949 is veel zakelijker van karakter. De bouw startte in mei 1951 en op 12 december 1952 werd het gebouw feestelijk geopend. Burgemeester G.E. van Walsum was vol lof: Met de stichting van dit gebouw heeft u een eervolle bijdrage geleverd tot de wederopbouw van Rotterdam. Wij hebben dringend behoefte aan een nieuwe binnenstad. Dit gebouw draagt bij tot de completering van het hart van de stad.

Het gebouw ligt op een bijzondere plek in de stad. Het is enerzijds onderdeel van de straatwand van de Meent, een belangrijke verkeers- en winkelstraat ontstaan eind jaren dertig door een doorbraak tussen de Jonker Fransstraat en de Coolsingel. Maar het gebouw is ook onderdeel van de Westewagenstraat, waar naar idee van Dudok een reeks vrijstaande kantoorgebouwen moeten komen. Hierdoor zou vanuit deze straat het zicht op de Laurenskerk gehandhaafd blijven. In de Meent lag verder nog de hefbrug over de Delftsevaart uit 1929. Een van de heftorens is opgenomen in het gebouw.

Behalve een kantoorgedeelte in de twee onderste lagen bevat het gebouw vier verdiepingen met woningen. De bovenbouw met woningen is voorzien van een bakstenen gevel. De twee keer acht maisonnettes (flatwoningen over twee bouwlagen) hebben hun entree in de westgevel. Ze zijn bereikbaar via inpandige galerijen in de westgevel. De oostgevel, die doorloopt tot in het water, is voorzien van kleine balkons. Het gebouw heeft een lichtgebogen betonnen schaaldak en reeksen ronde raampjes, kenmerkende details voor het naoorlogse werk van Dudok.

Het gebouw heeft een lichtgebogen betonnen schaaldak en reeksen ronde raampjes, kenmerkende details voor het naoorlogse werk van Dudok.

Het kantoorgedeelte had zijn entree op de hoek van Meent en Westewagenstraat en was bereikbaar via een monumentale trap. De dubbelhoge kantoorruimte was in de gevel herkenbaar door grote glaspuien aan de west- en oostgevel. Aan de oost- en noordgevel is een insteekverdieping aangebracht. De kantoren op de insteekverdieping waren door glaswanden van de grote kantoorzaal gescheiden.

De dubbelhoge kantoorruimte was in de gevel herkenbaar door grote glaspuien aan de west- en oostgevel.

De directie was zeer tevreden: Wij vinden dit een fraai en doelmatig gebouw. Maar architectuurcriticus Rein Blijstra van Het Vrije Volk was minder enthousiast. Hij verwijt Dudok dat deze de functie heeft opgeofferd aan de esthetiek. De betonconstructie is niet duidelijk afleesbaar uit de gevels en de balkons in de gevel langs de Delftsevaart hebben geen goede bezonning. Ook vindt hij het verwarrend dat galerijen en balkons in de westgevel ondanks een verschillende functie een gelijke behandeling hebben gekregen. Kortom, Dudok offert doelmatigheid ter wille van schone schijn.

Maar architectuurcriticus Rein Blijstra van Het Vrije Volk was minder enthousiast. Hij verwijt Dudok dat deze de functie heeft opgeofferd aan de esthetiek.

Maar uiteindelijk is Blijstra toch heel enthousiast:

Grand café Dudok is sinds de opening in 1991 een begrip geworden in Rotterdam en Nederland. De Dudok Groep heeft ook grand cafés in karakteristieke panden in Den Haag, Arnhem en Tilburg en de befaamde patisserie is gevestigd in het nieuwe Centraal Station. Het gebouw is een gemeentelijk monument.