DNA Rotterdam

DNA Rotterdam is een zoektocht van fotografe Marlies Lageweg naar het verdwenen puin van Rotterdam. Zij groeide op met weemoedige familieverhalen over de oude binnenstad.

Terwijl andere gebombardeerde steden in Europa historisch werden opgebouwd, waren Rotterdamse industriëlen en stadsplanners het er over eens dat de unieke kans zich voordeed een geheel nieuwe binnenstad te creëren. Al voor het bombardement op 14 mei 1940 had Rotterdam de ambitie een moderne stad te worden. Sinds de tweede helft van de 19e eeuw was het aantal inwoners in de stad door de groei van de haven fors gegroeid en in de ogen van de stadsontwikkelaars paste de 600 jaar oude binnenstad met zijn grachten en smalle steegjes niet goed meer bij de economische en sociale eisen van de moderne tijd. Door 18.000 arbeiders werd het puin na het bombardement in snel tempo geruimd. Inclusief de 144 monumentale panden die nog hersteld hadden kunnen worden. Rigoureus werd met het verleden gebroken en werd de stad ontdaan van de loden last van de geschiedenis.

Rotterdam word een voorbeeld van de nieuwe, moderne wereld: van een stad met singels, grachten en kleine steegjes veranderde de binnenstad in systematisch opgedeelde zones, met banken en kantoren, winkels, overheidsgebouwen, een marktwezen, etc. Deze transformatie wordt door het stadsbestuur begeleid in folders, krantenartikelen nationale tentoonstellingen en manifestaties Tot in de jaren’70 wordt 14 mei gevierd als wederopbouwdag, in plaats van te worden herdacht vanwege het bombardement.

Maar als tegen het einde jaren van de jaren ’60 de contouren van de nieuwe stad zichtbaar worden, is er behalve trots over het bereikte ook teleurstelling dat het stadshart niet is geworden wat men ervan had verwacht. De nieuwe stad wordt als kaal en koud ervaren. Men kan zich moeilijk verhouden tot de zakelijkheid van de architectuur, de wijdheid van de straten, de massiviteit van de gebouwen, de lege ruimten, de dode plekken en het gebrek aan intimiteit. 75 jaar later ontwikkelt de stadsdynamiek zich op een meer natuurlijke manier en eigenen de bewoners zich de stad weer toe. Toch blijft de oude binnenstad stad als een fantoom steeds aanwezig in de collectieve herinnering.

Waar bleven de brokstukken van de oude stad, die zo snel het veld moest ruimen? Bij zowel het stadsarchief als de gemeentelijke archeologieafdeling is de weg van het puin nooit gedocumenteerd. Via oude radio-uitzendingen van Radio Rijnmond, die eerder een oproep deed, via internet en allerlei lokale clubjes met historici kwam fotografe Marlies Lageweg op het spoor van zo’n twintig puinlocaties. Ze ontdekte brokstukken, verwrongen en versmolten door de vlammenzee na het bombardement in de bossen bij Steenwijk en Oisterwijk. De Duitsers verstevigden daarmee de paden naar munitiedepots. Het vliegveld Leeuwarden is er mee aangelegd. En het puin is vermalen tot korrelbeton en verwerkt in de muren van huizen in Dordrecht en Overschie. In Urk zijn eind jaren veertig kilometerslange dijken aangelegd en verstevigd met het puin. De knik in de dijk van het IJsselmeer herinnert er nog aan: de Rotterdamse Hoek.

Buiten Rotterdam

Vliegveld Leeuwarden, dijk bij Urk en wegen door de achterliggende polders, bospaden in Steenwijk en Oisterwijk, Harreweg tussen Delft en Schiedam, Wielwijk in Dordrecht, Hilversum, Heerhugowaard.

Binnen Rotterdam

De Blaak, de Kolk, de Kralingse Plas, de Schiekade, Schiedamsesingel, de Noorderhavenkade, onder CS, pieren in de Waalhaven, Kleinpolder, Hoek van Holland, Spaanse Polder en de versteviging van de pijlers van de Maasbrug.